Szacuje się, że problem trądziku dotyka 85-90% nastolatków z krajów wysokorozwiniętych, a połowy z nich może utrzymywać się w wieku dorosłym. Warto więc zastanowić się nad jego podłożem, by skutecznie działać na przyczynę problemu.
Powstawanie trądziku wiąże się z szeregiem zmian zachodzących na poziomie mieszków łojowych. Zazwyczaj występują w okresie dojrzewania i związane są ze wzrostem poziomu androgenów.
Androgeny są hormonami, które szczególnie wpływają na aktywność gruczołów łojowych. Dzięki enzymom są wytwarzane w obrębie mieszka włosowego, a także poza nim przez nadnercza. Dihydrotestosteron jest uważany za kluczowy hormon regulujący produkcję łoju.
Warto więc skupić się na źródle problemu – skoro trądzik związany jest z obecnością łoju, ten stymulowany jest przez androgeny – jak możemy wpływać na ich obecność?
Co wspólnego ma dieta z poziomem androgenów?
Wiele współczesnych badań potwierdza kluczową rolę insuliny i insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF-1) na powstawanie trądziku. Zachodni styl żywienia jest początkiem kaskady hormonalnej, która sprzyja nasileniu trądziku. W jaki sposób?
Wysoki indeks glikemiczny powoduje hiperinsulinemię, która jest początkiem kaskady hormonalnej wpływającej na wydzielanie hormonów androgenowych – to właśnie insulina pobudza uwalnianie insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF-1). Te czynniki przyczyniają się z kolei do obniżenia stężenia białka, które wiąże insulinopodobny czynnik wzrostu (IGFBP-3), który kontroluje wzrost komórek naskórka – może powodować nadmierny ich wzrost .
Nadmiar sebum i martwego naskórka są pożywką dla bakterii beztlenowych – pojawia się więc trądzik. Potwierdzony jest związek podwyższonego stężenia IGF-1 z nasileniem zmian trądzikowych, poziomem dihydrotestosteronu i nasileniem wydzielania łoju. IGF-1 wpływa również na jajnikową syntezę androgenów – wracamy więc do źródła problemu.
Badania potwierdzają, że:
– młode kobiety i mężczyźni ze zmianami trądzikowymi mają wyższe stężenie IGF-1.
– liczba zmian trądzikowych jest związana ze stężeniem IGF-1.
– trądzik nasila się u kobiet z PCOS, hiperandogenizmem i hiperinsulinemią.
Jaki jest związek nabiału z trądzikiem?
Obecność produktów mlecznych stanowi jeden z czynników przyczyniających się do rozwoju trądziku. Dlaczego?
Białka mleka zwiększają produkcję insulinopodobnego czynnika wzrostu, działają więc insulinogennie. Obserwuje się wpływ serwatki, bogatej w leucynę na zaostrzenie trądziku. Znany jest również efekt zaostrzenia trądziku wśród sportowców stosujących suplementację koncentratów białkowych. Mleko zawiera również hormony: androgeny, które mogą zwiększać poziom IGF-1. Istotną kwestią jest fakt, że mleko od ciężarnych krów może zawierać około 3,5 razy więcej androstendionu i 1,5 razy więcej testosteronu w porównaniu do krów nie będących w ciąży.
Metaanaliza R. Dai i wsp. Wykazała związek między spożyciem mleka a nasileniem trądziku – jego nasilenie zależało od ilości spożywanego mleka.
Metaanaliza Juhla i wsp. Przeprowadzona na grupie 78529 osób również potwierdziła związek spożycia nabiału z występowaniem trądziku u osób w wieku 7-30 lat.
Wykazano, że po miesiącu spożywania 710 ml mleka UHT dziennie mongolskie dzieci, które nigdy wcześniej nie piły mleka, miały wyższy poziom w surowicy IGF-1. Średni poziom IGF-1 był u nich wyższy o około 24% w porównaniu z dziećmi niespożywającymi mleka!
Czy istnieje idealny model żywienia?
Niech odpowiedzią na to pytanie będą wyniki przeprowadzonych badań:
Wśród 1200 zbadanych osób zamieszkujących wyspę Kitawę – jedną z wysp Papui Nowej Gwinei, a także lud łowców-zbieraczy – nie odnotowano żadnego zaskórnika, grudki czy krostki.
spośród 9955 dzieci (6-16 lat) z doliny Purus w Brazylii jedynie u 2,7% odnotowano trądzik.
Wśród Inuitów – rdzennych mieszkańców północnej Kanady, nie stwierdzono przypadków trądziku, kiedy żyli w tradycyjny sposób, zmiany pojawiły się po wprowadzeniu zachodnich nawyków.
Zmiany skórne u Chińczyków, mieszkańców Okinawy czy młodych kobiet emigrujących z Irlandii do USA pojawiły się dopiero po zmianie stylu życia z tradycyjnego na zachodni.
Co jest wspólnym mianownikiem żywieniowym powyższych przykładów? Dieta niezurbanizowanych populacji opierała się głównie na warzywach i owocach o niskim indeksie glikemicznym, ze znikomym udziałem potraw zawierających mąkę, sól czy cukier. Zmiany skórne zaczynają się jednak pojawiać, gdy wprowadzono „zachodnie nawyki” – żywność przetworzoną, mleko, sód czy wołowinę.
Oczywiście na sposób żywienia musimy spojrzeć całościowo – istotna jest nie tylko glikemia i obecność nabiału, ale oczywiście przeciwzapalny charakter żywienia. Istotną rolę w modulowaniu stanu zapalnego ma stosunek kwasów tłuszczowych omega-6 (działających prozapalnie) do omega-3 (przeciwzapalnych).
Podsumujmy!
– chcąc zwalczyć trądzik warto działać na jego przyczynę
– zachodni styl żywienia przyczynia się do nasilenia zmian trądzikowych
– wysoki indeks glikemiczny diety wpływa na nasilenie zmian trądzikowych
– białka mleka działają insulinogennie, nasilają tworzenie trądziku
– dieta przeciwzapalna, oparta na niskim indeksie glikemicznym to podstawa walki z trądzikiem
Bibliografia:
1. Dawidziak J, Balcerkiewicz M. Dieta jako uzupełnienie leczenia trądziku pospolitego (Acne vulgaris) Część II. Farm Współczesna 2016, vol. 9: 1-5.
2. Kucharska A, Szmurło A, Sinska B. Significance of diet in treated and untreated acne vulgaris. Adv Dermatol Allergol 2016, vol. 33(2): 81-86.
3. Melnik BC. Linking diet to acne metabolomics, inflammation, and comedogenesis: an update. Clin Cosmet Investig Dermatol 2015, vol. 8: 371-88.
4. Melnik B.: Dietary intervention in acne: Attenuation of increased mTORCl signaling promoted by Western diet. Dermatoendocrinol 2012; 4: 20-32.
5.Kamm A, Barańska-Rybak W. Wpływ żywienia jako czynnika środowiskowego na poprawę kondycji skóry wśród dorosłych kobiet z trądzikiem pospolitym [w:] Żywienie a środowisko, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania, Gdańsk 2016: 104-124
6. Cordain L, Lindeberg S, Hurtado M, Hill K. Acne vulgaris – A disease of Western Civilization. Arch Dermatol 2002, vol. 138: 1584-1590
Zdjęcie:
Photo by Matt Moloney on Unsplash